Ochotnicza Straż Pożarna Częstochowa-Błeszno

Parę słów o pierwszej pomocy

Termin „pierwsza pomoc” obejmuje zespół czynności podejmowanych w celu ratowania osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego. Czynności te podejmuje osoba znajdująca się na miejscu zdarzenia, wykorzystując powszechnie dostępny sprzęt medyczny oraz leki.

Stan nagłego zagrożenia zdrowotnego polega na nagłym lub możliwym do przewidzenia w krótkim czasie pogorszeniu się stanu zdrowia, które może prowadzić do poważnego zakłócenia funkcji organizmu bądź uszkodzenia ciała lub utraty życia i wymaga podjęcia natychmiastowych medycznych czynności ratunkowych i leczenia.

Polskie prawo (Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym, Kodeks Karny) nakłada na świadka zdarzenia obowiązek powiadomienia o nagłym zagrożeniu zdrowotnym pogotowia ratunkowego lub innych służb ratowniczych (straż pożarna, policja), a także udzielenia pierwszej pomocy poszkodowanemu. W Polsce, konsekwencje prawne za zaniechanie takiej pomocy przewiduje art. 162 kk:

• § 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
• § 2. Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej.

Łańcuch ratunkowy

Łańcuch ratunkowy jest zespołem czynności ratowniczych zazębiających się i dających większe rokowania na przeżycie poszkodowanego.

• Prewencja – nauczanie zasad pierwszej pomocy teoretycznie i praktycznie
• Wczesne rozpoznanie i wezwanie pomocy – w tym ogniwie należy rozpoznać rodzaj zagrożenia. Należy opisać co się dzieje z poszkodowanym
• Wczesne rozpoczęcie RKO (resuscytacji krążeniowo-oddechowej) – jeżeli dojdzie do nagłego zatrzymania krążenia
• Wczesna defibrylacja – do NZK dochodzi głównie poprzez mechanizm migotania komór, aby przywrócić prawidłową pracę serca należy wykonać defibrylację. ERC (Europejska Rada Resuscytacji) wprowadziła program z użyciem AED – automatyczny defibrylator zewnętrzny
• Opieka poresuscytacyjna – są to czynności wykonywane w szpitalu, są to czynności medyczne wykonywane w celu przywrócenia poszkodowanego do jak najlepszej sprawności i powrotu do normalnego życia.

Zakres pierwszej pomocy

W zakres pierwszej pomocy przedmedycznej wchodzą takie czynności jak (istotna kolejność):

1. zabezpieczenie miejsca zdarzenia,
2. sprawdzenie stanu poszkodowanego (podstawowych funkcji życiowych – oddechu i świadomości, zlokalizowanie odniesionych urazów),
3. zapewnienie sobie pomocy, wezwanie pogotowia ratunkowego lub innych specjalistycznych służb ratowniczych,
4. prowadzenie resuscytacji krążeniowo-oddechowej, zatamowanie krwotoków i działanie przeciwwstrząsowe,
5. wykonanie pozostałych/innych czynności ratunkowych zależnych od stanu poszkodowanego,
6. ułożenie poszkodowanego w pozycji bezpiecznej (jedynie jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny i zaistniała potrzeba pozostawienia go bez opieki na dłuższy czas).

 

 

Ratownik i miejsce zdarzenia

Zabezpieczenie miejsca wypadku

Zabezpieczenie miejsca wypadku ma na celu ochronę zarówno poszkodowanego, ratownika, jak i osób trzecich (gapiów, innych uczestników ruchu drogowego, itp.).

Procedury zabezpieczania są zależne od sytuacji. Standardowo w wypadkach komunikacyjnych zatrzymuje się ruch na danym odcinku drogi. W tym celu na drodze, w odpowiednio oddalonym miejscu ustawia się trójkąt ostrzegawczy. Praktycznie odległość ustawienia trójkąta od miejsca zdarzenia zależy od rodzaju drogi (inna będzie na drodze gminnej, inna na autostradzie), warunków atmosferycznych, rzeźby terenu, itd. Trójkąt ostrzegawczy w razie konieczności może być zastąpiony np. samochodem, który – o ile jest dobrze widoczny – może spełniać podobną funkcję.

Wypadki w domu, szkole, miejscu pracy nie wymagają zwykle szczególnych zabezpieczeń. W przypadku drgawek (np. epilepsji) konieczne jest usunięcie twardych przedmiotów (stoły, krzesła), aby ograniczyć urazy kończyn i tułowia.

Jeśli niemożliwe jest wystarczające opanowanie sytuacji (płonące mieszkanie lub samochód, skażenie chemiczne, pojazd mogący zjechać ze zbocza, możliwość karambolu, itd., ale także zagrożenie wstrząsem znajdujących się wewnątrz pojazdu poszkodowanych) w miarę możliwości przystępuje się do ewakuacji poszkodowanych.

Najważniejszą zasadą w ratownictwie jest dbałość o bezpieczeństwo. Przed przystąpieniem do udzielania pierwszej pomocy należy pamiętać o zastosowaniu w miarę możliwości środków ochrony osobistej (rękawiczki jednorazowe) oraz o zabezpieczeniu miejsca zdarzenia.

1. Przed udzieleniem pomocy sprawdź, czy miejsce zdarzenia jest bezpieczne dla poszkodowanego, ratowników oraz innych świadków zdarzenia.
2. W przypadku zdarzenia na drodze przed podejściem do poszkodowanego włóż kamizelkę odblaskową, rękawiczki jednorazowe oraz postaw trójkąt ostrzegawczy w odległości przewidzianej przez kodeks ruchu drogowego.
3. Następnie podejdź do poszkodowanego.
4. Nie wchodź tam, gdzie istnieje ryzyko zawalenia, pożaru lub podejrzenie skażenia chemicznego.
5. W przypadku urazów spowodowanych przez porażenie prądem wyłącz źródła zasilania.
6. W wyżej wymienionych przypadkach powiadom służby przygotowane do działania w takich warunkach.
7. Jeżeli jesteś uczulony na lateks, używaj rękawiczek jednorazowych z innego materiału (np. nitryl).

Krew i choroby zakaźne

Krew oraz wydzieliny poszkodowanego są materiałem potencjalnie zakaźnym. Większość chorób zakaźnych, takich jak wirusowe zapalenie wątroby typu B i C czy AIDS przenosi się przez kontakt z zakażoną krwią.

Skóra człowieka stanowi naturalną barierę dla wirusów oraz bakterii, czasem jednak w jej obrębie znajdują się drobne skaleczenia, poprzez które drobnoustroje przedostają się do organizmu. Dlatego niezmiernie ważne jest stosowanie rękawiczek jednorazowych.

Należy pamiętać, iż:

• Wirus wirusowego zapalenia wątroby typu B oraz typu C (WZW B lub C), przenoszony ze skażoną krwią lub poprzez kontakt seksualny z zakażoną osobą, wywołuje zapalenie, które może doprowadzić do marskości wątroby oraz raka wątroby. Warto pamiętać, że wirus WZW jest około 100 razy bardziej zakaźny niż wirus HIV. Przed zakażeniem WZW typu B chroni szczepienie; zaleca się je zwłaszcza osobom przygotowującym się do planowego zabiegu operacyjnego.
• Nie ma natomiast skutecznej szczepionki chroniącej przed wirusem WZW C.
• Wirus ludzkiego niedoboru odporności (HIV) może wywołać chorobę polegającą na upośledzeniu odporności organizmu na zakażenia znaną jako AIDS. Organizm człowieka chorego na AIDS nie może sobie poradzić na przykład z zapaleniem płuc, czy też prostymi odmianami grypy. Nie każdy nosiciel wirusa HIV choruje na AIDS, stanowi on jednak źródło zakażenia, do którego może dojść na skutek kontaktu ze skażoną krwią lub poprzez kontakt seksualny z zakażoną osobą. Zazwyczaj do zakażenia nie dochodzi podczas zwykłych codziennych kontaktów z nosicielem.
• Bakterie gruźlicy przenoszą się drogą kropelkową, zwłaszcza w czasie kaszlu lub kichania. Źródło zakażenia stanowią jedynie osoby z aktywną gruźlicą płuc lub gardła.

Rękawiczki

W miarę możliwości podczas udzielania pierwszej pomocy używaj jednorazowych rękawiczek, które zabezpieczają dłonie przed kontaktem z krwią i innymi płynami ustrojowymi.

• Jeżeli jesteś uczulony na lateks, używaj rękawiczek jednorazowych z innego materiału (np. nitryl).
• Jeśli poszkodowany krwawi, używaj okularów ochronnych, które zabezpieczają oczy przed kontaktem z krwią i innymi płynami ustrojowymi.
• Używaj specjalnych maseczek zasłaniających nos i usta.
• Środków ochrony osobistej, które były narażone na kontakt z krwią lub płynami ustrojowymi, nie wyrzucaj do kosza. Przekaż je personelowi karetki pogotowia lub umieść w odpowiednio oznakowanym opakowaniu na odpady.
• Po udzieleniu pierwszej pomocy zawsze dokładnie umyj ręce wodą z mydłem.

W przypadku narażenia na materiał potencjalnie zakaźny po prawidłowym zdjęciu rękawiczek bardzo dokładnie umyj i spłucz silnym strumieniem wody skażony obszar skóry. Jeśli nie masz natychmiastowego dostępu do wody i mydła, postaraj się zrobić to jak najszybciej. Niezwłocznie skontaktuj się z lekarzem pierwszego kontaktu lub poinformuj zespół ratownictwa medycznego o zaistniałym narażeniu na materiał zakaźny.

Zdejmowanie rękawiczek

Rękawiczki stosowane podczas udzielania pierwszej pomocy mogą mieć kontakt z krwią lub innymi płynami ustrojowymi poszkodowanego, a więc substancjami, które często zawierają groźne dla życia bakterie i wirusy. Podczas zdejmowania rękawiczek nie należy gołą ręką dotykać ich zewnętrznej powierzchni. W tym celu:

1. Przytrzymaj pierwszą rękawiczkę i zdejmij ją z ręki.
2. Zwiń ją ręką w rękawiczce i pozostaw wewnątrz dłoni.
3. Dwa palce ręki bez rękawiczki wsuń pod mankiet drugiej rękawiczki.
4. Zsuń ją z dłoni tak, aby odwróciła się na wewnętrzną stronę z pierwszą rękawiczką wewnątrz.
5. Jeśli rękawiczki były zabrudzone krwią lub płynami ustrojowymi, odpowiednio je zabezpiecz.
6. Umyj ręce wodą z mydłem.

Poszkodowany

Wywiad i badanie poszkodowanego

Postępowanie z poszkodowanym ułatwia przeprowadzenie badania według usystematyzowanego i prostego schematu ABCD. W trakcie badania od poszkodowanego lub też osób bliskich zbiera się wywiad. Najlepiej to robić na podstawie schematu o mnemotechnicznym skrócie SAMPLE.

Postępowanie z poszkodowanym

Ocena stanu poszkodowanego wg określonego schematu ułatwia dalsze postępowanie. Ocena oraz wywiad (jeśli poszkodowany jest przytomny) oraz wszelkie informacje dotyczące wcześniejszego stanu zdrowia poszkodowanego będą niezwykle pomocne służbom ratunkowym. Postaraj się uzyskać takie informacje, zanotować je, a następnie przekazać służbom ratunkowym.

Ocena stanu – ABCD

1. A – airway – Sprawdź, czy drogi oddechowe są drożne, jeżeli nie, udrożnij.
2. B – breathing – Sprawdź, czy poszkodowany oddycha i jak (ile oddechów na minutę); jeśli nie oddycha, podejmij resuscytacje.
3. C – circulation – Oceń, czy nie ma krwawień zewnętrznych, jeżeli są, zatamuj je. Sprawdź kolor i temperaturę skóry poszkodowanego i zapewnij mu komfort termiczny.
4. D – disability – Oceń stan przytomności poszkodowanego, zadając mu proste pytania, zbierz wywiad SAMPLE.

Wywiad SAMPLE

1. S – symptomy – Zapytaj, co się stało i jakie dolegliwości ma poszkodowany.
2. A – alergie – Zapytaj, czy poszkodowany jest na coś uczulony.
3. M – medykamenty – Zapytaj, czy poszkodowany przyjmuje stale jakieś lekarstwa; postaraj się zanotować te informacje.
4. P – poprzednia historia – Zapytaj, czy poszkodowany choruje przewlekle.
5. L – lunch – Zapytaj, kiedy poszkodowany jadł ostatni posiłek.
6. E – ewentualnie – Zapytaj, czy poszkodowany pamięta okoliczności zdarzenia.

Jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny, postaraj się uzyskać te informacje od rodziny; ewentualnie poszukaj, czy poszkodowany ma identyfikatory medyczne (np. bransoletka z informacją o cukrzycy, padaczce itp).

Resuscytacja

Nagłe zatrzymanie krążenia

Na terenie Europy w ciągu każdego roku dochodzi do około 700 000 nagłych zatrzymań krążenia z przyczyn sercowych. Najważniejsze zadanie, jakie ma do wykonania świadek zatrzymania krążenia przed przyjazdem karetki pogotowia, to rozpoczęcie zabiegów resuscytacyjnych – uciskania klatki piersiowej i wykonywania oddechów ratowniczych.

W przypadku nagłego zatrzymania krążenia (NZK) wczesne rozpoczęcie resuscytacji (BLS) – uciskania klatki piersiowej i oddechów ratowniczych – zwiększa szanse na przeżycie poszkodowanego.

Niezwłocznie udzielona pomoc zwiększa 2-, 3-krotnie szanse na przeżycie poszkodowanego.

Ocena poszkodowanego

1. Oceń bezpieczeństwo. Sprawdź, czy nie grozi ci żadne niebezpieczeństwo, włóż jednorazowe rękawiczki.
2. Oceń stan przytomności. Potrząśnij poszkodowanego za ramiona. Głośno zapytaj: Co się stało? Czy wszystko w porządku?

Jeśli poszkodowany reaguje

Pozostaw poszkodowanego w pozycji zastanej i wezwij pomoc (999/112). Regularnie oceniaj stan poszkodowanego.

Jeśli poszkodowany NIE reaguje

Poproś o pomoc lub wzywaj pomocy (proś o przygotowanie telefonu komórkowego).

3. Udrożnij drogi oddechowe. Obróć ostrożnie poszkodowanego na plecy i odchyl głowę ku tyłowi:

• jedna dłoń na czole,
• druga dłoń 2–3 palcami unosi brodę do góry.

4. Oceń oddech (przy odchylonej głowie) w ciągu najwyżej 10 SEKUND!

Poszukuj prawidłowego oddechu za pomocą:

• wzroku – czy widzisz ruchy klatki piersiowej?
• słuchu – czy słyszysz szmer powietrza w czasie wdechu/wydechu?
• dotyku – czy czujesz na policzku strumień powietrza?

JEŚLI poszkodowany ODDYCHA

Ułóż go w pozycji bezpiecznej (na boku) i wezwij pomoc (999/112).

JEŚLI poszkodowany NIE ODDYCHA LUB ODDECH JEST NIEPRAWIDŁOWY

Wezwij pomoc – 999/112 (zrób to sam lub poproś kogoś o pomoc).

 

Resuscytacja

Uciskanie klatki piersiowej

1. Rozpocznij uciskanie klatki piersiowej.
2. Ułóż nadgarstek jednej ręki na środku klatki piersiowej.
3. Dołóż drugą dłoń i spleć palce obu dłoni.
4. Pochyl się nad poszkodowanym.
5. Wyprostuj ręce, zablokuj je w łokciach.
6. Uciskaj szybko (100–120/min).
7. Uciskaj głęboko (5–6 cm).

Po wykonaniu 30 uciśnięć wykonaj oddechy ratownicze.

Oddechy ratownicze

1. Odchyl głowę poszkodowanego ku tyłowi (jak w czasie sprawdzania oddechu).
2. Dłonią położoną na czole zaciśnij nos poszkodowanego.
3. Drugą dłonią przytrzymując brodę w górze, utrzymuj otwarte usta.
4. Obejmij swoimi ustami usta poszkodowanego.
5. Wykonaj spokojny wydech do ust poszkodowanego (czas trwania – 1 sekunda).
6. Pozwól, aby powietrze wydostało się z płuc poszkodowanego.
7. Wykonaj kolejny wydech – łącznie wykonaj 2 oddechy ratownicze.
8. Natychmiast rozpocznij następną serię 30 ucisków klatki piersiowej.

 

Pamiętaj! Kontynuuj cykl: 30 uciśnięć klatki piersiowej oraz 2 oddechów ratowniczych do momentu:

• przyjazdu pogotowia ratunkowego,
• poprawy stanu poszkodowanego,
• wyczerpania fizycznego,
• zagrożenia bezpieczeństwa.

Niezwłocznie udzielona pomoc zwiększa szansę na przeżycie poszkodowanego, nawet dwukrotnie.